Wolność od strachu

 Gościnnie na blogu Agnieszka Stein, autorka książki "Dziecko z bliska".

     Natura rozwija się przez skrajności. Dotyczy to zarówno dzieci, dorosłych jak i całych społeczeństw. Kolejny przykład tego zjawiska widzę w trakcie moich spotkań z rodzicami. Ze świata agresji przechodzimy właśnie do świata strachu przed agresją. Ten strach jest tak silny, że zastanawiam się czy w ogóle używać w tym kontekście słowa agresja, bo budzi ono w tej chwili prawie wyłącznie negatywne skojarzenia.

      Żyjemy w strachu, bo każdy przejaw tego, że dzieci się złoszczą, bywają wściekłe, używają siły fizycznej do rozwiązywania swoich problemów, radzenia sobie z frustracją i generalnie zaspokajania swoich potrzeb, budzi obawy.

     Słyszę więc od rodziców, że ich malutkie dziecko stosuje wobec nich przemoc. Jednak stosowanie przemocy zakłada posiadanie przewagi i świadomości intencji, co w przypadku małych dzieci nie jest możliwe. Malutkie dziecko po prostu nie zna wielu strategii na zaspokajanie i komunikowanie swoich potrzeb. Radzi sobie tak, jak potrafi. Spotykam się z pytaniami o to, skąd u dziecka pomysł, żeby w złości szarpnąć, uderzyć, ugryźć. Tymczasem używanie swojego ciała i siły fizycznej do rozwiązywania swoich problemów jest częścią naszego biologicznego wyposażenia. Wszyscy rodzimy się z potencjałem do bronienia swoich potrzeb w sposób fizyczny, za pomocą rąk, nóg czy zębów. A w dodatku umiejętność uderzenia jest oczywiście dużo wcześniejsza niż umiejętność mówienia o swoich potrzebach, czego właśnie trzeba się dopiero nauczyć.

     Wiele obaw budzi przedszkolak, który się złości, kopie, bije. Choć na danym etapie rozwoju jest to zjawisko jak najbardziej adekwatne i prawidłowe (co nie znaczy, że ktoś chciałby, żeby dziecko się na tym etapie zatrzymało). Czasem niepokój ma swoje źródło w przekonaniu, że skoro dziecko teraz radzi sobie z frustracją za pomocą bicia to potem będzie już tylko gorzej. Podobne obawy budzi starsze dziecko, które swoje emocje wyraża wprawdzie już słowami, ale mającymi zbyt duży ładunek emocjonalny (przeklina, grozi, że komuś zrobi krzywdę).

     Tymczasem Jesper Juul pisze o czymś, co warto by chyba umieszczać na ścianie w każdej szkole i poradni dla rodziców. Jeżeli dzieci nie będą miały jako dzieci (do około 10-12 roku życia),  możliwości rozwiązywania swoich trudności w sposób fizyczny, to w życiu dorosłym nie będą ich potrafiły rozwiązywać w sposób intelektualny. Będą tłumić złość, wybuchać gniewem, manipulować. Drogą do większej harmonii nie jest więc zmuszanie dzieci do tego, żeby udawały dorosłych, a raczej pozwolenie im na to, żeby były dziećmi i żeby ich rozwój przebiegał w zaplanowanym przez naturę porządku.

      Na potwierdzenie tezy Jespera Juula mam obserwację, że dzisiejsi dorośli naprawdę nie potrafią radzić sobie ze złością i frustracją w dojrzały sposób. Trudno jest im być ze swoimi emocjami i szukać stojących za nimi potrzeb, bo zwyczajnie boją się do swojej złości przyznać. A także spostrzeżenie ze szkolnego korytarza, że rośnie ilość nastoletnich dziewczynek, które są bardzo agresywne, prawdopodobnie dlatego, że mają jeszcze mniejsze przyzwolenie niż chłopcy na to, żeby przeżywać złość.

     Na koniec wyjaśnię, co mnie zmobilizowało do napisania tego tekstu. Była to historia amerykańskiego pięciolatka, który został surowo ukarany za to, że mimo napomnień strzelał do innych dzieci, najpierw z palca, a potem z pistoletu zbudowanego z klocków lego. Jest jakaś ironia w tym, że zdarzyło się to w kraju, gdzie przypada najwięcej chyba broni na jednego mieszkańca.

Tymczasem prawda jest taka, że dzieci nie nauczą się radzenia sobie ze złością jeśli nie będzie im wolno jej doświadczać i komunikować. Jeśli nie będą mogły w praktyce trenować tego, do czego złość została wymyślona. Czyli radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, chronienia własnych granic, troszczenia się o własne potrzeby.

Warto sobie to przemyśleć, bo strach przed złością nie pomaga w jej skutecznym oswajaniu. To może się udać tylko temu dorosłemu, który się od tego strachu spróbuje uwolnić.

 

foto. A. Stein